Poczta w Galicji na początku XX wieku 

Szanowni Państwo!

Dziś temat mocno związany z pocztówkami czyli struktura organizacyjna poczty w Galicji na początku XX wieku

System pocztowy w Galicji, będącej częścią monarchii austro-węgierskiej, podlegał C. K. Dyrekcji Poczt i Telegrafów we Lwowie, a w przypadku zachodniej części regionu – Dyrekcji w Krakowie. Sieć pocztowa była hierarchicznie uporządkowana i obejmowała cztery podstawowe szczeble:

• Urzędy erarialne – w pełni finansowane przez państwo, z rozbudowaną infrastrukturą i etatową obsadą.

• Urzędy nieerarialne – działające przy wsparciu lokalnych samorządów, z ograniczoną kadrą i uproszczonym zapleczem.

• Ekspedycje pocztowe – mniejsze punkty prowadzone przez osoby prywatne (np. właścicieli sklepów czy karczm) na podstawie umów z pocztą.

• Punkty pocztowe – najprostsze formy działalności, ograniczone do odbioru i nadania przesyłek, zwykle bez stałego personelu.

Doskonałym uzupełnieniem dla zrozumienia tej struktury jest mapa sieci pocztowej Galicji z 1914 roku, dostępna online w zasobach Biblioteki Narodowej Polona

https://polona.pl/.../26916a41-20c5-4dea-9e03...

Mapa ta ilustruje układ głównych i pomocniczych połączeń pocztowo-telegraficznych, obejmując m.in. linie z Krakowa przez Niepołomice w kierunku Tarnowa

W praktyce, szczególnie w miejscowościach takich jak czy Niepołomice, urzędy pocztowe mieściły się często w prywatnych domach poczmistrzów . Takie rozwiązanie było ekonomiczne i dostosowane do lokalnych realiów – umożliwiało szybkie uruchomienie punktu bez konieczności budowy nowej infrastruktury.

Urząd pocztowo-telegraficzny w Niepołomicach w 1911 roku i rola poczmistrza Jana Flaczkiewicza

Zgodnie z informacjami z Szematyzmu Królestwa Galicji i Lodomerii na rok 1911, funkcję poczmistrza w Niepołomicach pełnił Jan Flaczkiewicz. Urząd ten miał status nieerarialny, co oznaczało, że nie korzystał z pełnego finansowania centralnego, lecz opierał się częściowo na wsparciu lokalnym.

Tego typu placówki, typowe dla mniejszych miast Galicji, działały często w domach prywatnych. W Niepołomicach siedziba urzędu mieściła się w domu poczmistrza – przy ulicy Młyńskiej 6 .

Zakres obowiązków Flaczkiewicza obejmował m.in.:

• nadzorowanie obiegu korespondencji,

• prowadzenie rejestrów przekazów pieniężnych i telegramów,

• organizację doręczeń – najczęściej pieszych lub rowerowych – w Niepołomicach i okolicznych wsiach.

Poczmistrzowie, jako jedni z nielicznych urzędników w lokalnej społeczności, cieszyli się dużym zaufaniem. Angażowali się nie tylko w sprawy urzędowe, ale również w życie społeczne i obywatelskie.

Fotografia z epoki

Na załączonym zdjęciu, które udostępniła Pani Agnieszka Ligęza, widzimy Jana Flaczkiewicza (w środku), sfotografowanego na tle budynku przy ul. Młyńskiej 6, który wówczas pełnił funkcję siedziby urzędu pocztowo-telegraficznego.

Przed nim znajduje się klasyczny polowy aparat telegraficzny systemu Morse’a, szeroko używany na początku XX wieku. Dzięki uprzejmości prof. Franza Pichlera, eksperta w dziedzinie historii telegrafii, udało się precyzyjnie zidentyfikować model urządzenia.

Sprzęt widoczny na fotografii to tzw. „gedeckter Morsetelegraph” – zakryty aparat Morse’a stosowany od lat 60. XIX wieku w armii i poczcie austro-węgierskiej. Produkowany był m.in. przez firmy Leopolder & Sohn i Schäffler.

Cechy charakterystyczne:

• duże koło napędowe do przesuwania papierowej taśmy,

• mechanizm rejestrujący impulsy jako kropki i kreski,

• drewniana obudowa, typowa dla zestawów polowych,

• herb cesarski na froncie – sugerujący pochodzenie z terenów zaboru austriackiego.

Urządzenia takie jak to wykorzystywane były w trudnych warunkach – zarówno przez wojsko, jak i prowincjonalne urzędy pocztowe. Dzięki takim narzędziom możliwe było utrzymanie sprawnej komunikacji nawet w niewielkich miejscowościach Galicji, takich jak Niepołomice.