Edward Pierzchalski – Mistrz Obiektywu z Krakowa

Szanowni Państwo!

 

Dziś na stronie niezwykle ciekawa postać - Edward Pierzchalski – Mistrz Obiektywu z Krakowa

Przeglądając swoją kolekcję pocztówek, nieustannie fascynuję się ukrytymi w nich historiami. Wierzę, że wiele z nich wciąż czeka na odkrycie. Gdy rynek nie oferuje nowych egzemplarzy, sięgam po literaturę filokartystyczną, poszukując wskazówek i inspiracji.

Niedawno uświadomiłem sobie, że w mojej książce “Pocztówka z Niepołomic” popełniłem błąd zaniechania, nie poświęcając wystarczającej uwagi wszystkim wydawcom pocztówek przedstawiających Niepołomice. Skupiłem się głównie na tych najaktywniejszych, jak Królikowski i Wasserberger, oraz na tych, których pocztówki rywalizują o miano najstarszych, jak Schwineroch i Better. Tymczasem wielu innych wydawców, również przyczyniło się do dokumentowania historii naszego miasta.

Jednym z nich jest Edward Pierzchalski, którego nazwiskiem sygnowana jest tylko jedna znana mi pocztówka przedstawiająca Niepołomice, datowana na lata 1902–1904. Datowanie to opiera się na dwóch przesłankach:

1. Widoczny na pocztówce ratusz został wybudowany w latach 1902–1903

2. Długi adres na kartach korespondencyjnych obowiązywał do reformy pocztówek w roku 1904, kiedy to wprowadzono podział na miejsce na adres i treść

Pocztówka ta przedstawia nie tylko ratusz, ale także dom przy ulicy Kościuszki (istniejący do dziś) oraz budynek dworca kolejowego. Dlaczego Edward Pierzchalski sfotografował akurat te miejsca i wydał z nimi pocztówkę ozdobioną secesyjnymi wzorami? Czy było to zlecenie, czy osobista inicjatywa? Na razie pozostaje to dla mnie zagadką, ale mam nadzieję, że kiedyś uda się ją rozwiązać.

⸻

Atelier przy ulicy Sławkowskiej i Karmelickiej

Edward Pierzchalski był jednym z najbardziej rozpoznawalnych fotografów Krakowa przełomu XIX i XX wieku. Prowadził zakłady fotograficzne w dwóch lokalizacjach:

• przy ul. Sławkowskiej 27 w latach 1898–1904,

• a następnie przy ul. Karmelickiej 21 w latach 1905–1912.

Po jego śmierci w 1919 roku atelier prowadziła jego żona, Konstancja Pierzchalska.

Jego zakład cieszył się dużym prestiżem – było to nie tylko miejsce wykonywania eleganckich portretów studyjnych, ale także przestrzeń dokumentująca ważne wydarzenia krakowskiego życia publicznego. Charakterystyczne były ozdobne rewersy fotografii Pierzchalskiego, sygnowane jego nazwiskiem, często opatrzone medalierską symboliką, a także adnotacją: „Klisza przechowuje się” – informującą, że zdjęcia można było zamówić ponownie z archiwum zakładu.

⸻

Najważniejsze prace i wydarzenia

Manifestacja pod Odwachem

Edward Pierzchalski był jednym z autorów fotografii dokumentujących wydarzenia z 31 października 1918 roku – dnia, w którym w Krakowie ogłoszono niepodległość. Jego zdjęcia opublikowano w numerze 44 „Nowości Ilustrowanych” z 9 listopada 1918 r. obok zdjęć wykonanych przez Adama Karasia.

Fotografie przedstawiające manifestacje patriotyczne na Rynku Głównym, przed gmachem Odwachu, są dziś ważnym źródłem ikonograficznym dokumentującym odzyskiwanie niepodległości. Zdjęcia te znajdują się w zbiorach cyfrowych, m.in. Biblioteki Jagiellońskiej.

Pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego (1907)

Dokumentował uroczystości pogrzebowe jednego z najwybitniejszych twórców Młodej Polski. Jego fotografie z tego wydarzenia stanowią dziś cenny materiał historyczny, ukazujący emocje i symbolikę tej artystycznej żałoby narodowej.

VIII Światowy Kongres Esperanto (1912)

Wraz z fotografem Władysławem Gargulem wykonał pamiątkową panoramę uczestników kongresu pod Kopcem Kościuszki. Zdjęcie znajduje się m.in. w zbiorach Muzeum Krakowa i jest jednym z najlepiej znanych masowych portretów z epoki.

⸻

Grand Prix z Paryża… czy sprytna sugestia?

Na odwrocie niektórych fotografii Edwarda Pierzchalskiego widnieje wzmianka o Grand Prix Paryż 1900, w otoczeniu emblematów i medalierskich motywów. Brzmi to prestiżowo – i zapewne taki efekt zamierzał osiągnąć.

Choć sformułowanie to może sugerować udział lub wyróżnienie na Wystawie Światowej w Paryżu, żadne znane katalogi wystawy – w tym oficjalne spisy laureatów dostępne w Bibliotece Narodowej Francji – nie potwierdzają obecności nazwiska Pierzchalskiego wśród nagrodzonych.

Wszystko wskazuje więc na zręczny zabieg promocyjny, popularny wśród fotografów przełomu wieków, polegający na wykorzystaniu prestiżu wielkich wydarzeń międzynarodowych do budowania marki lokalnego zakładu fotograficznego.

⸻

Edward Pierzchalski pozostawił po sobie dorobek, który zasługuje na ponowne odkrycie. Portrety krakowskiej inteligencji, sceny z życia miasta, manifestacje, uroczystości i pojedyncze pocztówki – jak ta z Niepołomic - której geneza powstania pozostaje zagadkowa